Rodzaje szkoleń BHP
Zgodnie z rozporządzeniem, szkolenie w dziedzinie BHP dzieli się na:
- Szkolenie wstępne:
- Instruktaż ogólny – skierowany do nowych pracowników, a także pracowników młodocianych, stażystów, praktykantów.
- Instruktaż stanowiskowy – obowiązuje osoby pracujące na stanowiskach, gdzie występują zagrożenia związane z wykonywanymi zadaniami (czyli technicznie – na wszystkich stanowiskach).
- Szkolenie okresowe – przeprowadzane cyklicznie, zależnie od stanowiska pracy (zazwyczaj co 1-3 lata dla stanowisk o zwiększonym ryzyku).
Gdzie opisane są wymogi dotyczące przebiegu szkoleń BHP?
Sposób organizacji szkolenia wstępnego BHP jest szczegółowo opisane w polskim Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.). Poniżej rozwijam tematykę instruktaży wstępnych ogólnych, jak również stanowiskowych.
Instruktaż ogólny BHP
Zgodnie z rozporządzeniem, instruktaż ogólny to pierwsza część szkolenia wstępnego BHP, obowiązkowa dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników, studentów odbywających praktyki oraz uczniów szkół zawodowych. Słowem – jest ono przeznaczone dla wszystkich osób, które rozpoczynają pracę w danym zakładzie pracy.
Instruktaż ogólny ma na celu zaznajomienie pracownika z:
- Podstawowymi przepisami BHP obowiązującymi w Polsce, w tym Kodeksem pracy oraz aktami prawnymi i normami dotyczącymi ochrony zdrowia pracowników.
- Podstawowymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie.
- Obowiązkami pracodawcy i pracownika w zakresie BHP.
- Zasadami postępowania w razie zagrożenia życia lub zdrowia, w tym procedurami ewakuacji oraz zasadami udzielania pierwszej pomocy.
Ramowy program instruktażu ogólnego
| Lp. | Temat szkolenia*) | Liczba godzin**) |
| 1 | Istota bezpieczeństwa i higieny pracy | 0,6 |
| 2 | Zakres obowiązków i uprawnień pracodawcy, pracowników oraz poszczególnych komórek organizacyjnych zakładu pracy i organizacji społecznych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy | |
| 3 | Odpowiedzialność za naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy | |
| 4 | Zasady poruszania się na terenie zakładu pracy | 0,5 |
| 5 | Zagrożenia wypadkowe i zagrożenia dla zdrowia występujące w zakładzie i podstawowe środki zapobiegawcze | |
| 6 | Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy związane z obsługą urządzeń technicznych oraz transportem wewnątrzzakładowym | 0,4 |
| 7 | Zasady przydziału odzieży roboczej i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, w tym w odniesieniu do stanowiska pracy instruowanego | 0,5 |
| 8 | Porządek i czystość w miejscu pracy – ich wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracownika | |
| 9 | Profilaktyczna opieka lekarska – zasady jej sprawowania w odniesieniu do stanowiska instruowanego | |
| 10 | Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru | 1 |
| 11 | Postępowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy | |
| Razem: | minimum 3 |
*) Program szkolenia osób podejmujących po raz pierwszy pracę związaną z kierowaniem pracownikami powinien być poszerzony i dostosowany do obowiązków, jak również odpowiedzialności tych osób w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
**) W godzinach lekcyjnych trwających 45 minut.
Po zakończeniu tej części szkolenia wstępnego BHP pracownik podpisuje kartę szkolenia wstępnego w sekcji instruktaż wstępny ogólny. Pracodawca przechowuje dokument ten w aktach osobowych pracownika (§ 12).
Instruktaż stanowiskowy BHP
Instruktaż stanowiskowy powinien odbyć się przed rozpoczęciem pracy, a także za każdym razem, gdy zmienia się stanowisko pracy, technologia lub używane narzędzia.
Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu – na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia.
Szkolenie powinno uwzględniać następujące etapy:
- rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,
- pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który przy którym będzie on pracował;
- próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,
- samodzielną pracę instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,
- sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.
Jeżeli pracownik wykonuje prace na różnych stanowiskach, szkolenie powinno bez wątpienia uwzględniać wszystkie rodzaje prac, które będą należały do zakresu obowiązków pracownika.
Ramowy program instruktażu stanowiskowego
| Lp. | Temat szkolenia | Liczba godzin*) | |||
| instruktażu osób wymienionych w § 11 ust. 1 rozporządzenia (nie dotyczy pracowników wymienionych w kolumnie 4) | instruktażu pracowników administracyjno- -biurowych narażonych na działanie czynników uciążliwych | ||||
| 1 | Przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy, w tym w szczególności: | 2 | 2 | ||
| a) | omówienie warunków pracy z uwzględnieniem: | ||||
| – | elementów pomieszczenia pracy, w którym ma pracować pracownik, mających wpływ na warunki pracy pracownika (np. oświetlenie ogólne, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne, urządzenia ochronne), | ||||
| – | elementów stanowiska roboczego mających wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy (np. pozycja przy pracy, oświetlenie miejscowe, wentylacja miejscowa, urządzenia zabezpieczające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, narzędzia, surowce i produkty), | ||||
| – | przebiegu procesu pracy na stanowisku pracy w nawiązaniu do procesu produkcyjnego (działalności) w całej komórce organizacyjnej i zakładzie pracy, | ||||
| b) | omówienie czynników środowiska pracy występujących przy określonych czynnościach na stanowisku pracy oraz zagrożeń, jakie mogą stwarzać te czynniki, wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą i sposobów ochrony przed zagrożeniami, a także zasad postępowania w razie wypadku lub awarii, | ||||
| c) | przygotowanie wyposażenia stanowiska roboczego do wykonywania określonego zadania. | ||||
| 2 | Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne. | 0,5 | – | ||
| 3 | Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora | 0,5 | – | ||
| 4 | Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora | 4 | – | ||
| 5 | Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika | 1 | – | ||
| Razem: | minimum 8 | minimum 2 | |||
*) W godzinach lekcyjnych trwających 45 minut.
Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części należy dostosować do przygotowania zawodowego, jak również dotychczasowego stażu pracy pracownika oraz zagrożeń występujących przy przewidzianej do wykonywania przez niego pracy.
Również na zakończenie instruktażu stanowiskowego pracownik podpisuje kartę szkolenia wstępnego w sekcji instruktaż stanowiskowy, a kierownik działu potwierdza fakt przeszkolenia.
Kto może prowadzić szkolenia wstępne BHP?
Instruktaż ogólny prowadzi:
- Pracownik służby BHP, lub
- Osoba wykonująca zadania tej służby, posiadająca odpowiednie kwalifikacje (§ 10 pkt 1).
Instruktaż stanowiskowy jest prowadzony przez bezpośredniego przełożonego lub inną osobę wyznaczoną, posiadającą kwalifikacje i odpowiednie przeszkolenie BHP. Rozumiemy przez to także, że osoba ta posiada przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia instruktażu, zgodnie z § 10 pkt 2.
Czy szkolenie wstępne BHP może odbyć się metodą e-learning?
Szczegółowe zasady prowadzenia szkoleń BHP metodą e-learning znajdziesz w tym artykule.
Podsumowując, po odbyciu szkolenia wstępnego, zgodnie z przepisami, powinien posiadać przede wszystkim wiedzę i umiejętności niezbędne do bezpiecznego wykonywania pracy. Dokumenty szkoleniowe należy przechowywać w aktach osobowych pracownika – są niezbędne do dopuszczenia go do pracy.